دسترسی ها

جنگ گجستان نمونه کوچکی از عظمت و بزرگی مردم استان کهگیلویه و بویراحمد و نشان دهنده عظمت مردم این دیار در تاریخ است که می تواند برای نسل امروز این دیار حتی از تصور خارج باشد.

نبرد گچستان به قلم ” دکتر سیدمصطفی تقوی ” استاد دانشکاه تهران:

از آغاز دهه ۱۳۴۰ شمسی، رژیم پهلوی احساس می ‏کرد که همه موانع و مشکلات را پشت سر گذاشته و اکنون هنگام آن فرا رسیده است که برای تحکیم رژیم و بقای آن دست به اقداماتی بزند. طرح مسئله انقلاب سفید و به ویژه اصلاحات ارضی با طراحی آمریکاییان و توصیه آنان بدین منظور به میان آمد. در آن ایام، تب انقلاب های دهقانی در برخی از کشورها داغ بود. شاه و حاکمان آمریکا بر این باور بودند که با شعارهای انقلاب سفید و اصلاحات ارضی، نه تنها بسیاری از گروههای اپوزیسیون و روشنفکران را خلع سلاح می‏کنند، بلکه طبقه دهقان را نیز جذب حاکمیت می‏ کنند.

اما اوضاع بدان گونه پیش نرفت. بسیاری از علمای دینی و مهمترین آنها، امام خمینی، با توجه به وقایعی چون لایحه انجمن‏ های ایالتی و ولایتی و دیگر حوادث دوره پهلوی اول و دوم، و مشاهده دست آمریکا در جریان امور، مبارزه با رژیم را آغاز کردند. مخالفان سیاسی هم اگرچه به انفعال افتاده بوده اما اگر زمینه مناسب و بی‏خطری می‏یافتند از آن بهره‏برداری می‏کردند. شاه برای اجرای اصلاحات ارضی، فئودال های مناطق مختلف کشور را به تهران احضار می‏ کرد تا آنان را مطمئن سازد که زیانهای آنها به گونه ‏ای جبران خواهد شد و با تطمیع یا تهدید از واکنش آنان جلوگیری خواهد کرد.

یکی از مناطقی که سابقه مبارزات خونینی با سلسله پهلوی داشت، منطقه کهگیلویه و بویراحمد بود. در زمستان سال ۱۳۴۱ شاه تعدادی از خوانین آن منطقه را به تهران احضار کرد تا از واکنش آنها در برابر انقلاب سفید جلوگیری کند. بدین منظور عبدالله خان ضرغام‏پور و ناصرخان طاهری، رهبران ایل بویراحمد علیا و سفلی به تهران فراخوانده شدند. اما آنان در تهران دریافتند که جریانهای ملی و مذهبی مهمی با برنامه ‏های رژیم مخالفند و با این آگاهی، دلگرم و امیدوار شدند که به منطقه برگردند و مبارزه را آغاز کنند. آنان به منطقه بازگشتند اما سیر تحولات اجتماعی، وضعیت جامعه را متفاوت از دهه‏ های پیش ساخته بود، از جمله اینکه مشروطیت سیاسی خوانین در میان ایلات کاهش یافته بود و زمینه مبارزات عشایری سنتی چندان فراهم نبود. به هر حال خوانین با تأکید بر اینکه این مبارزه جنبه ملی داشته و از پشتیبانی علما برخوردار است، توانستند زمینه نسبتاَ مناسبی برای مبارزه فراهم کنند.

بدین ترتیب، اواخر سال ۱۳۴۱ و سه ماه اول سال ۱۳۴۲، ایام آخرین مبارزه عشایر کهگیلویه و بویراحمد با رژیم پهلوی بود که با سرکوب خشن و خونین عشایر به پایان آمد. شرح آن مبارزات بیرون از حوصله این نوشته است اما نکته قابل تأمل در رخدادهای آن منطقه درآن ایام این است که مهمترین و کوبنده‏ ترین و در عین حال خونین ‏ترین بخش آن مبارزه را طایفه جلیل از ایل بویراحمد صورت داده بود. رئیس آن طایفه، ملا غلامحسین سیاهپور، هنگامی که پی برد علمای دین با برنامه ‏های رژیم مخالف‏ند، آشکارا اعلام داشت که از همراهی با خوانین در مبارزه با رژیم می ‏پرهیزد، اما به دستور علما مبارزه را برخود واجب می ‏داند. بدین گونه بود که او به طور مستقل به مبارزه برخاست و حماسه گجستان را آفرید.

نبرد گجستان در روز آخر فروردین و اول اردیبهشت ۱۳۴۲ میان مبارزان عشایر و نظامیان رژیم به وقوع پیوست. در این نبرد قوای دولتی با برجای گذاشتن دهها کشته و زخمی متحمل شکست سنگینی گردیدند. سپهبد بهرام آریانا فرمانده عملیات جنوب اعتراف کرد که واقعه گجستان « نه تنها تطبیق عملیات را مختل و غیرممکن کرد بلکه باعث بحران بزرگی در عملیات نبرد گردید.»

قوای دولتی پس از شکست در این نبرد چون نتوانستند مبارزان عشایر را دستگیر کنند، با بی‏رحمی و شقاوت، خانواده‏ های آنان را به مدت چند ماه مورد شدیدترین حملات و شکنجه‏ ها و خشونت ها قرار دادند. فرماندهان نظامی، ناصادقانه و با ادای سوگند و تأمین کتبی، سیاهپور را حاضر به معرفی کردند و سرانجام در ۲۰ دی ۱۳۴۳ او را همراه با چند نفر دیگر از همرزمانش اعدام کردند.

ملا غلامحسین سیاهپور به قلم سیدابوالحسن حسینی‌نیک:

ملاغلامحسین سیاهپور در سال ۱۲۹۴ هجری شمسی در منطقه جلیل استان کهگیلویه و بویراحمد متولد شد. وی یکی از سران نامی طایفه جلیل ایل بویراحمد و از حامیان دکتر مصدق در منطقه بود که چندین بار با فرستادن تلگراف حمایت خود را از جبهه ملی اعلام نمود.

نکته ارزنده و بسیار جالب توجه در خصوص مرحوم سیاهپور این است که متاسفانه اکثر مورخین استان از جمله نوه ایشان بیشتر به ابعاد سیاسی و حماسی زندگی ایشان پرداخته اند اما موضوع بسیار مهمی که اکثر مورخان از آن غافل مانده­اند بعد فرهنگی ملا غلامحسین سیاهپور است. این بزرگوار سال ۱۳۳۸ اولین فردی است که در مناطق جلیل، باباکان و مراسخون ممسنی (انصاری) تقاضای خود را برای یک معلم به بهمن بیگی اعلام و نهایتاً با ایشان موافقت شد.

شایان ذکر است، این سردار نامی در جنگ­ های زیادی حضور داشتند اما در جریان جنگ گجستان ۱۳۴۱ و ۴۲ نقشی بسیار مهمی ایفا کرد. وی در ابتدا قصد دخالت در این جنگ را نداشت ولی سرانجام در منطقه دروهان راضی و وارد اردوی مبارزین شد.

ایشان در عین حالیکه حاضر به قسم خوردن نشد ولی اعلام کرد که تا آخر بر سر عهد خود می­ماند و در این جنگ نهایت دلیری و شجاعت را از خود نشان داد و ضربات بسیار سنگینی بر قوای دولتی وارد کرد و آنها را مجبور به عقب نشینی کرد و تا مدتی متواری و حاضر به تسلیم نشد.

اما سرانجام به خاطر فشار نظامیان و چریکان محلی بر خانواده این سردار جنگ و مردم طایفه جلیل با امان‌نامه یا قول کتبی تامین جان خود از سرتیپ اردوبادی– فرماندهی ژاندارمری فارس- حاضر به تسلیم و بعد از چهل روز اقامت در تهران نهایتاً ایشان را به شیراز منتقل دادند.

اما رژیم بر عهد خود پایدار نماند و پس از سه ماه و یک محاکمه فرمایشی وی و یارانش را در روز ۱۹ دی ۱۳۴۳ برابر با ۵ ماه مبارک رمضان در شیراز تیرباران نمود. طبق گزارش ساواک ملا غلامحسین سیاهپور حتی در زندان نیز نماز و روزه خود را ترک ننمود و با زبان روزه اعدام شد.

بر این اساس، پس از نبرد گجستان، سپهبد آریانا در بیست و دوم تیر ۱۳۴۲ طی نامه‌ای به شاه ضمن اعلام پایان عملیات، آغاز اجرای سیاست‌های دولت را به صورت زیر پیشنهاد کرد:

۱٫ اعلام کهگیلویه به عنوان فرمانداری کل کهگیلویه و بویراحمد.

۲٫ استقرار کلیه سازمان های اداری

۳٫ استقرار پاسگاه‌های ژاندارمری.

۴٫فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی.

از این رو، منطقه کهگیلویه و بویراحمد از قلمرو سیاسی استانهای همجوار خود (فارس و خوزستان) منفک شد و به عنوان یک استان به مرکزیت یاسوج در نقشه جغرافیای سیاسی کشور، هویت جدیدی یافت و تیمسار علیزاده به عنوان اولین فرماندار کل این منطقه منصوب گردید.

مرحوم آیت الله حائری:‌ غلامحسین سیاهپور و همراهانش از طوایف گوناگون در مقابل طاغوت مقاومت و مبارزه کردند

به گزارش قلم دنا، امام جمعه سابق یاسوج گفت: نبرد گجستان مبارزه و مقاومت عشایر در برابر رژیم طاغوت با درایت آیت الله ملک حسینی و همراهی مردان سلحشور عشایر استان در سال ۴۲بود.

” سیدعلی اصغرحسینی ” افزود: در این نبرد رژیم طاغوت عامل اصلی آن را آیت الله ملک حسینی و ابلاغ روحانیت به عشایر می دانست که عشایر رشادت خود در ظلم ستیزی را به نمایش گذاشتند.

آیت الله حائری شیرازی امام جمعه فقید شیراز هم گفت: با اجرای فرمان امام خمینی(ع) بر مبارزه با رژیم طاغوت و توسعه فعالیت روحانیت در مناطق و به تبع آن آیت الله ملک حسینی در کهگیلویه و بویراحمد، غلامحسین سیاهپور و همراهانش از طوایف گوناگون در مقابل طاغوت مقاومت و مبارزه کردند.

وی افزود: رشادت مردان عشایر در این استان در سال ۴۲ بخش مهمی از تاریخ همراهی با روحانیت و اجرای فرمان امام در پیروزی انقلاب است.

طالب زاده مستند ساز تلویزیون نیز گفت: در منطقه تنگ گجستان در حد فاصل بویراحمد و ممسنی از استان فارس در نبردی سخت عشایر عمال طاغوت را شکست دادند.

وی ادامه داد: برخی فرماندهان عشایر پس از مدتی با امان نامه رژیم از طریق فرماندهی نظامی فارس تسلیم رژیم طاغوت و تیرباران شدند.

حاج بندر باقری ۸۵ ساله که فرزند خود را در دفاع مقدس تقدیم انقلاب کرد و از بازماندگان این جنگ است گفت: نبرد بی امان در اول اردیبهشت ۴۲ در کوه های مشرف به تنگ گجستان ۲۴ ساعت ادامه داشت.

وی افزود: در این نبرد که ملاغلامحسین سیاهپور فرماندهی عشایر را برعهده داشت بیش از ۵۶ نفر از نیروهای ارتش شاهنشاهی کشته شدند و از عشایر هم تنها یک نفر به نام لهراسب موسی پور بابکانی کشته و دو نفر دیگر به نامهای بهرام مندنی پور و خان طلا باقری زخمی شدند.

امرالله سیاهپور فرزند غلامحسین سیاهپور نیز گفت: مردان سلحشور عشایر از طوایف مختلف در این جنگ حضور داشتند و افتخار بزرگی در تاریخی زرین مبارزات عشایر جنوب در همراهی با امام ثبت کردند.

۱۹ دی ماه سال ۴۳ غلامحسین سیاهپور به همراه حسینقلی ایزدی ، غلامحسین محمدی و ترکی پیرایش به عنوان مخالفان رژیم و مسببان درگیری گجستان در شیراز تیرباران شدند و کردی انصاری از دلاور مردان همراه نیز پس از مدتی در کوههای بویراحمد به دست عمال طاغوت کشته شد.

حاج فرخ ایزدی فرزند حسینقلی ایزدی و برادر یکی از شهدای دفاع مقدس که در جنگ گجستان نوجوان بوده گفت: هماهنگی و مشارکت همه عشایر در مقابله با رژیم طاغوت و آستانه حوادث ۱۵خرداد ۴۲شکستی از سوی عشایر برای طاغوت را رقم زد.

وی افزود: پس از جنگ تا مدتها مناطق جلیل، بابکان، انصاری ها و دشت اطراف گجستان توسط رژیم طاغوت بمباران شدند. گفتنی است رهبر معظم انقلاب در سال ۷۴ در سفر به استان در نشست شورای اداری به حادثه گجستان اشاره و با تمجید از مقاومت و شجاعت عشایر، بمباران روستاهای استان توسط رژیم پهلوی را به سختی نکوهش و نشانه ناتوانی رژیم عنوان کرد. منطقه عشایر گجستان در ۱۵۰ کیلومتری یاسوج مرکز کهگیلویه و بویراحمد و حدفاصل شهرستان رستم در فارس و بویراحمد است.

روح شهدای گجستان شاد و یادشان گرامی باد